Organizacje pożytku publicznego od 2004 roku mogą starać się o wpływy z tytułu jednego procenta. Przypominamy więc ideę tego przedsięwzięcia i sprawdzamy, co się zmieniło przez dwanaście lat.

Skąd wziął się 1%?

Sam pomysł wsparcia trzeciego sektora przy okazji rocznych rozliczeń z urzędem skarbowym pojawił się w trakcie prac nad ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Pochylając się nad ważnymi kwestiami dla organizacji, nie pominięto różnorodnych form finansowana trzeciego sektora. Polscy ustawodawcy zainspirowali się prawem węgierskim, w którym podobny zapis funkcjonował już od 1996 roku.

Główne cele nowej formy finansowania były jasno określone – wesprzeć budżet organizacji non-profit i zachęcić obywateli do filantropii. Dziś pojedynczy odpis na rzecz fundacji czy stowarzyszenie dla podatnika jest symboliczną kwotą, ale dla wielu organizacji często bywa na wagę złota. Jakie były początki 1%?

Zaczęło się od dziesięciu milionów

W pierwszym roku funkcjonowania akcji z tej możliwości wsparcia skorzystali nieliczni Polacy. Wtedy podatnik dokonywał jeszcze wpłaty na konto organizacji w kwocie równej 1% należnego podatku. Suma, jaką udało się zebrać, wyniosła nieco ponad 10 milionów złotych. Tymczasem odsetek podatników, którzy wsparli non-profit, nie przekroczył 0,33% wszystkich uprawnionych.

Pierwszą ważniejszą zmianę przyniósł rok 2007 – wpłaty na konto zastąpiono deklaracjami woli w zeznaniu podatkowym. Ten ukłon w stronę wygody podatnika bez wątpienia się opłacił – wpływy z 1% wzrosły już do 105,4 mln zł. Poszerzono też grupę podatników, którzy mogli w ten sposób wesprzeć ważne dla siebie inicjatywy bez względu na tytuł, z jakiego się rozliczają z US. Efekt? W 2008 r. zebrano aż o 192,9 mln zł więcej niż w roku poprzednim.

Przyszła pora na status OPP

Kolejnych przełomowych zmian dokonano w 2010 roku. Od tej pory o zwrot mogą starać się tylko organizacje posiadające status OPP. Przed nowelizacją można było przekazać 1% podatku każdej organizacji. Od tego czasu na stronie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej regularnie jest publikowany aktualny wykaz organizacji posiadających status. W tym samym roku skrócono też czas oczekiwania na przelew z US dla organizacji – wypłaty są realizowane od maja do lipca.

Istotne zmiany nie ominęły też 2014 roku, kiedy to rozpoczęły się prace nad nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Efekty poznaliśmy pod koniec 2015 roku. Konieczność sprawozdań z rozdysponowania środków na kampanię czy zakaz przekazywania funduszy organizacjom bez OPP – to najważniejsze z nich.

Z roku na rok coraz lepiej?

Śledząc ścieżkę zmian w odpisach 1%, widać wyraźnie dwie tendencje. Z jednej strony, chęć ulepszenia rozwiązań formalnych na korzyść podatników, z drugiej, większą kontrolę organizacji i ich działalności. Coraz ważniejszą rolę odgrywają kampanie informacyjne dotyczące 1%, a także nowe sposoby promocji przekazania podatku na konto konkretnej organizacji. Najwięcej środków z odpisów przypada zazwyczaj najbardziej rozpoznawalnym organizacjom, ale dochody z 1% nadal stanowią ważne źródło finansowania dla całego trzeciego sektora.

Czy wiesz, że możesz zbierać więcej niż 1% i to przez cały rok? Sprawdź>>

Dane statystyczne podane za: Instytut Spraw Obywatelskich